అక్కడ జనం రైళ్లెక్కరు
'రైల్వే వ్యవస్థను వస్తువుల చేరవేతకు మాత్రమే ఉపయోగిస్తారు. ప్రయాణాల కోసం ప్రజలందరూ వాహనాల మీదే ఆధారపడతారు. అందుకే రోడ్డు మీద ట్రాఫిక్ చాలా ఎక్కువ. ఈ రద్దీని తప్పించుకుని వేగంగా వెళ్లడానికి మోటారు సైకిల్స్ అద్దెకు దొరుకుతాయి. భారత దేశంలో ఆటోస్టాండ్‌లు ఎలా ఉంటాయో అలా ఇక్కడ మోటారు సైకిల్ స్టాండులుంటాయి' అని చెప్పారు తమరాల గిరి. శ్రీకాకుళం జిల్లా కవిటి మండలానికి చెందిన ఈయన ఉగాండాలోని లెవెల్‌వన్ టెక్నాలజీస్ కంపెనీలో జనరల్ మేనేజర్‌గా పనిచేస్తున్నారు. గిరి చెబుతున్న లైఫ్ అబ్రాడ్ విశేషాలు...
నైలునది ఇక్కడే మొదలవుతుంది. సాధారణంగా నీరు కొండల్లో పుట్టి దిగువకు ప్రవహిస్తుంది. కాని ఉగాండాలో నైలు నది తూర్పున పుట్టి కొండల వైపు పాయలుగా ప్రవహిస్తుంది. ఉగాండా, టాంజానియా, సుడాన్, ఈజిప్ట్‌లకు ఇదే ప్రధాన జలవనరు. లేక్ విక్టోరియా వీళ్లకో వరం. లేక్ విక్టోరియా నీటిలో అడుగు స్థలానికి కనీసం పది చేపలు దొరుకుతాయి. పట్టుకోవడానికి ఓపిక ఉండాలంతే. ఇక్కడి చేపల్లో 'నైలుపర్చ్', 'తిలాపియా' రకాలు ప్రసిది. ఎక్కువ మంది ఆవులను పెంచుతారు. అయితే వీటిని పాల కోసం మాత్రం వినియోగించరు.
అమ్మాయి, అబ్బాయి ఒకర్నొకరు ఇష్టపడ్డాక పిల్లల్ని కూడా కంటారు. అయినా పెళ్లిళ్లు జరగవు. ఇంకోవైపు పుట్టిన పిల్లలు తల్లి దగ్గర పెరిగి పెద్దవుతుంటారు. తండ్రి ఎప్పుడైతే స్థిరపడతాడో అప్పుడే పెళ్లి జరుగుతుంది. భార్యకు భారీగా కన్యాశుల్కం ఇవ్వాల్సి ఉంటుంది. కాబట్టే ఈ ఆలస్యం. దాంతోపాటు వందల సంఖ్యలో ఆవులను కూడా ఇవ్వాలి. ఇవన్నీ జరగాలంటే అతను ఆర్థికంగా బాగా స్థిరపడాలి. కొందరు నలభై ఏళ్లకు స్థిరపడితే, మరికొందరి జీవితం యాభై ఏళ్లకు గాని గాడిలోకి రాదు. అప్పుడు కన్యాశుల్కంతోపాటు, ఆవులు కూడా ఇచ్చి వివాహానికి సిద్ధమవుతారు.
'నేను ఉగాండా వచ్చి ఐదేళ్లు దాటుతోంది. ఇక్కడి ప్రజల జీవనంలో రెండు కోణాలు స్పష్టంగా కనిపించాయి. ఒకటి -అత్యంత ఆధునిక జీవన శైలి, రెండోది -ఆదిమ తెగల జీవితం. ఈ రెండూ కలిసి ఉండటమే ఉగాండా ప్రత్యేకత. మనం తిన్నట్టు టిఫిన్, లంచ్, డిన్నర్‌లకు వేర్వేరు ఆహారం ఉండదు. మూడు పూటలూ ఒకటే ఆహారం తింటారు. ఆ ఆహారం పేరు 'పోషో'. దీనిని మొక్కజొన్నతో తయారు చేస్తారు. బీఫ్, ఫిష్... ఇవి కూడా తింటున్నప్పటికీ పోషోనే ప్రధాన ఆహారం.
పట్టణాల్లో ఉండే వారు చిన్నా, పెద్దా, ఆడా, మగా తేడా లేకుండా అందరూ బీరు సేవిస్తారు. గ్రామీణ ప్రాంతంలో దీనికి భిన్నమైన జీవనం కనిపించింది. వాళ్లకి 'వేట' ప్రధాన వృత్తి. 'కరమొజా' అనే ప్రాంతంలో ప్రజలందరికీ ఒక రాజు ఉన్నాడు. రాజుతో పాటు అందరూ వేటకు వెళతారు. అక్కడ ఏఏ జంతువులు దొరికితే వాటన్నిటినీ తీసుకొస్తారు. అలా తెచ్చిన జంతువులను చంపి వాటి రక్తాన్నంతా ఒక పాత్రలో మరిగిపూస్తారు. దాంట్లో కొంచెం ఉప్పువేసి రాజుకు ఇచ్చి మిగతా రక్తాన్ని ప్రజలు పంచుకుంటారట. కరమొజా వంటి గ్రామీణ ప్రాంతాల ప్రజలకు ఇదొక దినచర్య.
అల్లోపతి తక్కువ...
చాలా తక్కువ మంది మాత్రమే ఇంగ్లిష్ మందులను వాడతారిక్కడ. ఆసుపత్రులలో దాదాపు అన్నీ నార్మల్ డెలివరీలే. జ్వరం వస్తే ప్యాషన్ ఫ్రూట్‌ను తింటారు. దీంట్లో విటమిన్ సి ఉంటుంది. ఇది తిన్నాక పచ్చిపాలు తాగుతారు. మలేరియా వంటి జ్వరానికి కూడా ప్యాషన్ ఫ్రూట్ తినడంతోనే సరిపెట్టుకోవడం విచిత్రంగా అనిపిస్తుంది. అయితే దాన్నుంచే వాళ్లు ఉపశమనం పొందుతున్నారు మరి. పుల్ల గుమ్మడికాయలు విరివిగా దొరుకుతాయి. వీటిని నీటిలో ఉడకబెట్టి తింటారు. చిన్న చిన్న ముక్కలుగా కోసి స్నాక్స్‌గా కూడా తింటారు. ప్రజల జీవనాధారం వ్యవసాయం, వేట, ఫిషింగ్. ఎక్కువగా మొక్కజొన్న, అరటి చెట్లు, మామిడి, పనస, నేల పనస, సీమ పెండలం, చెరుకు పండిస్తారు.
లేక్ విక్టోరియా వరం...
నైలునది ఇక్కడే మొదలవుతుంది. సాధారణంగా నీరు కొండల్లో పుట్టి దిగువకు ప్రవహిస్తుంది. కాని ఉగాండాలో నైలు నది తూర్పున పుట్టి కొండల వైపు పాయలుగా ప్రవహిస్తుంది. ఉగాండా, టాంజానియా, సుడాన్, ఈజిప్ట్‌లకు ఇదే ప్రధాన జలవనరు. లేక్ విక్టోరియా వీళ్లకో వరం.
లేక్ విక్టోరియా నీటిలో అడుగు స్థలానికి కనీసం పది చేపలు దొరుకుతాయి. పట్టుకోవడానికి ఓపిక ఉండాలంతే. ఇక్కడి చేపల్లో 'నైలుపర్చ్', 'తిలాపియా' రకాలు ప్రసిది.
ఎక్కువ మంది ఆవులను పెంచుతారు. అయితే వీటిని పాల కోసం మాత్రం వినియోగించరు. జెర్సీరకం ఆవులను పాలకోసం ఉపయోగిస్తారు. ఆవులు పెద్దయ్యాక వాటిని ప్రభుత్వ యార్డులకు అమ్మాల్సి ఉంటుంది. ప్రభుత్వమే మాంసం మార్కెటింగ్ చేస్తుంది. ఎంతవరకు అవసరమో అంతే సరఫరా చేస్తుంది. ఎవరైనా ఆవులను ప్రభుత్వానికి అమ్మకుండా, ఆహారంగా మార్చారని తెలిస్తే పెద్ద శిక్షలే పడతాయి. అదొక తీవ్రనేరంగా పరిగణిస్తారు. అందుచేత ఎవరైనా సరే అవులను ప్రభుత్వానికే అమ్మేస్తారు.
ఎన్నికలు నామ మాత్రమే...
ఉగాండాను 'ముసవేని' పరిపాలిస్తున్నారు. ఈ మాజీ ఆర్మీ మేజర్‌ను ఇష్టపడే వారు పదిశాతం కూడా ఉండరేమో. పాతికేళ్ల క్రితం నియంత 'ఇడ్‌యామిన్'ను గద్దె దించి ముసవేని అధికారంలోకి వచ్చారు. ప్రతీ నాలుగేళ్లకూ ఇక్కడ ఎన్నికలు జరుగుతాయి. కాని ముసవేని కనుసన్నల్లో నడిచే ఆర్మీ రిగ్గింగ్‌కు పాల్పడుతుంది. చాలామందికి అసలు ఓటు వేసే అర్హతే ఉండదు. ప్రతిపక్షాలూ ఉన్నాయి. వారు దేన్నయినా ఎదిరిస్తే రక్తపాతాలు జరుగుతుంటాయి. గొడవ జరుగుతుందని ముందే పసిగట్టి ప్రభుత్వం తరువాత రోజును పబ్లిక్ హాలిడేగా ప్రకటిస్తుంది.
ఆ ఒక్క రోజులో ఆర్మీ రంగంలోకి దిగి పరిస్థితిని 'చక్కదిద్ది' మామూలు స్థితికి తీసుకొస్తుంది. తరువాత రోజునుంచి జీవనం గాడిలోకి వచ్చేస్తుంది. ఆఫీసులు తెరుచుకుంటాయి. ఇక్కడ ప్రతీ పోలీసుకు, సెక్యూరిటీ గార్డుకు అప్పటికప్పుడు అరెస్టు చేసే అధికారం ఉంటుంది. ఏదైనా దారిలో వెళుతుంటే 'ఈ రోడ్డులో ఎందుకు వెళుతున్నావ్? అరెస్టు చేస్తున్నాం' అంటారు. అలా రోజుకు కనీసం నాలుగు సార్లయినా అరెస్టు కావాల్సిందే. నిజానికి అరెస్టు చేసేది కేవలం డబ్బు కోసమే. 'అరెస్టు చేస్తున్నా' అనగానే 25 రూపాయలు లంచం ఇస్తే చాలు వదిలేస్తారు. కాదని ఎదిరిస్తే పై కెళ్లే కొద్దీ ఎక్కువ సమర్పించుకోవాల్సి ఉంటుంది. ఉగాండాలో అవినీతి చాలా ఎక్కువ.
కన్యాశుల్కం తప్పనిసరి...
వివాహ వ్యవస్థ చాలా భిన్నమైనది. అమ్మాయి, అబ్బాయి ఒకర్నొకరు ఇష్టపడ్డాక పిల్లల్ని కూడా కంటారు. అయినా పెళ్లిళ్లు జరగవు. ఇంకోవైపు పుట్టిన పిల్లలు తల్లి దగ్గర పెరిగి పెద్దవుతుంటారు. తండ్రి ఎప్పుడైతే స్థిరపడతాడో అప్పుడే పెళ్లి జరుగుతుంది. భార్యకు భారీగా కన్యాశుల్కం ఇవ్వాల్సి ఉంటుంది. కాబట్టే ఈ ఆలస్యం. దాంతోపాటు వందల సంఖ్యలో ఆవులను కూడా ఇవ్వాలి. ఇవన్నీ జరగాలంటే అతను ఆర్థికంగా బాగా స్థిరపడాలి. కొందరు నలభై ఏళ్లకు స్థిరపడితే, మరికొందరి జీవితం యాభై ఏళ్లకు గాని గాడిలోకి రాదు. అప్పుడు కన్యాశుల్కంతోపాటు, ఆవులు కూడా ఇచ్చి వివాహానికి సిద్ధమవుతారు.
ఇదంతా జరిగే సరికి వారి పిల్లలు పెద్దవాళ్లయిపోతారు. దాంతో పిల్లలే పెద్దల పెళ్లిళ్లు చేస్తుంటారు. 'ఫలానా రోజు, ఫలానా దగ్గర మా అమ్మానాన్నకు పెళ్లి. మీరంతా తప్పకుండా రావాలి' అన్న పెళ్లి పిలుపు వస్తుంటుంది. ఒక వేళ వివాహం జరిగాక భర్త నచ్చకపోతే పెళ్లికూతురు ఆయన్నుంచి విడిపోయే హక్కును కలిగిఉంటుంది. భార్య నచ్చకపోతే వదిలేసే సౌలభ్యం భర్తకు మాత్రం లేదు. అలా విడిపోయి వేరేవాళ్లని పెళ్లి చేసుకుంటారు. పిల్లలకు మాత్రం కొత్త తండ్రి, పాత తండ్రులిద్దరి దగ్గరా అవసరాల నిమిత్తం డబ్బును తీసుకునే వెసులుబాటు ఉంటుంది.
పరమత సహనం...అధిక దొంగతనం
ఎక్కువ మంది క్రిస్టియన్స్ ఉన్నప్పటికీ ఇతర మతాల వారితో కలిసిపోతారు. ఆఫీసులోనూ సరదాగానే ఉంటారు. ఉదయం ఎనిమిది గంటల నుంచి సాయంత్రం 6గంటల వరకు ఆఫీసులు ఉంటాయి. రాత్రి ఎనిమిది గంటల నుంచి తెల్లవార్లూ డిస్కోలు, పబ్‌ల్లో ఆనందం వెతుక్కుంటారు. క్రిస్మస్, ఈస్టర్ పండగలకు పది రోజుల చొప్పున సెలవులు ప్రకటిస్తారు. ఉగాండాలో నాలుగు హిందూ దేవాలయాలు ఉన్నాయి. రెండు నెలల క్రితమే వెంకటేశ్వర స్వామి దేవాలయం నిర్మించారు. సెలవు రోజుల్లో ఇక్కడే కలుస్తుంటాం. మన దేశం నుంచి వెళ్లిన వారిలో తెలుగువాళ్లు, గుజరాతీలే ఎక్కువ. గుజరాతీలు ఏ స్థాయి అధికారంలో ఉన్నప్పటికీ నిలువునామంతో కనిపిస్తారు.
రైళ్లను సరుకుల కోసమే వినియోగించడంతో ప్రజలు అధికంగా మినీ బస్సులపై ఆధారపడతారు. మిగతా వారిలో యాభైశాతం మందికి సొంత కారు ఉంటుంది. ఇక్కడ దొంగతనాలు అధికం. ఏదైనా వస్తువుపోతే రికవరీ ఉండదు. ఇన్సూరెన్స్ దక్కుతుందంతే.
మన వంటసరుకులన్నీ దొరుకుతాయి. కాకపోతే అధిక ధరలు చెల్లించాలి. కిలో బియ్యం మన దేశంలో 30 రూపాయలు ఉంటే, ఉగాండాలో కిలో బియ్యం కోసం 220 రూపాయల వరకు చెల్లించాలి. ఉప్పు, చింతపండు, పప్పు దినుసులు, రాగిపిండి...ఇలా ఏ వంట సరుకు కావాలన్నా అధిక ధరలను భరించాల్సిందే. ఉగాది, దీపావళి, విజయదశమి పండగలను జరుపుకుంటాం'.
సేకరణ: బల్లెడ నారాయణ మూర్తి
సేకరణ: బల్లెడ నారాయణ మూర్తి
తల్లి తన పిల్లలతో మాట్లాడినట్టు మాట్లాడుతూ తనషోకి వచ్చిన అతిథుల మదిలోయల్లోకి చొచ్చుకుపోతుంది ఓప్రా. అందుకేనేమో ఆమె అడిగితే చాలు ఎంతటి వారైనా తమ మనసులో ఉన్నదాన్నంతా బయట పెట్టేవాళ్లు. ఒక్కోసారి భోరున ఏడ్చేసేవాళ్లు, ఒక్కోసారి పట్టలేని సంతోషంతో పిచ్చిగంతులేసేవారు... ఆత్మన్యూనతని పక్కన పెట్టి సగర్వంగా తమ గురించి చెప్పుకునేవాళ్లు. ఎవరి గురించి వాళ్లు చెబుతూ ఉంటే తన జీవితంలో జరిగిన సంఘటనల్ని ప్రస్తావిస్తూ ఆ ఇంటర్వ్యూలని పరిపూర్ణం చేసేది ఆమె. అందుకే వారం వారం ప్రసారమయ్యే ఆమె షో కోసం అమెరికా పడిగాపులు కాసేది. ఆ అభిమానమే ఆమెని 20వ శతాబ్దంలో అత్యంత ధనవంతురాలైన నల్లజాతి వ్యక్తిగా నిలిపింది. కడుపేదరికంలో పుట్టిన ఓప్రా అంత అభిమానాన్ని ఆస్తిపాస్తుల్ని సంపాదించే దిశగా చేసిన పయనంలో ఎన్నో కష్టనషాల్ని చవిచూసింది.
1986, సెప్టెంబర్ 8న దేశవ్యాప్తంగా ఓప్రా విన్‌ఫ్రే షో ప్రసారమైంది. అప్పటికి నెంబర్‌వన్ స్థానంలో ఉన్న షోని కొన్ని వారాల్లోనే పక్కకి నెట్టి మొదటి స్థానాన్ని ఆక్రమించింది. టీవీ షోలలో తెల్లజాతి మగవాళ్ల హవా నడుస్తున్న సమయంలో ఒక నల్లజాతి స్త్రీ వాళ్లని వెనక్కి నెట్టి తిరుగులేని యాంకర్‌గా వార్తల్లోకెక్కింది. క్రమంగా శాటిలైట్ టెలివిజన్ అంతర్జాతీయంగా విస్తరించడంతో ఆమె షో కూడా ప్రపంచవ్యాప్తమైంది. ఇప్పటికీ ఆ షోకి పోటీ వచ్చిన షో మరోటి లేదంటే ఆమె ఎంచుకున్న అంశాలు అలాంటివి. స్థానిక సమస్యల నుంచి ప్రపంచ రాజకీయాల దాకా, గుండెజబ్బు నుంచి ఎయిడ్స్ దాకా, స్వలింగ సంపర్కులపై వివక్ష నుంచి ఆధ్యాత్మిక చింతన దాకా ఆమె స్పృశించని అంశం లేదు. 1993లో ఓప్రా విన్‌ఫ్రే మైకెల్ జాక్సన్‌ని తన షోకి ఆహ్వానించింది.
సిఎన్ఎన్, టైమ్ మ్యాగజైన్ రెండూ ఓప్రాని ప్రపంచంలోనే అత్యంత ప్రభావశీల మహిళగా పేర్కొన్నాయి. అలాంటి మరెన్నో జాబితాల్లో ప్రభావశీలమైన వ్యక్తిగా ఎన్నికవ్వడం ఆమెకి సర్వసాధారణమైపోయింది. చివరికి బరాక్ ఒబామా కూడా ఓప్రా 'ఓప్రా అమెరికాలో అత్యంత ప్రభావశీల వ్యక్తి కావచ్చేమో' అని పేర్కొన్నాడు. నిజమే.. ఆడతనమంటే అది ఓప్రాలా ఉండాలని అమెరికన్ అమ్మాయిలన్నారంటే ఆమెపై వారికున్న అభిమానం ఏపాటిదో అర్థం చేసుకోవచ్చు.